Czego nie dowiesz się o układzie nerwowym ze szkoły

Opublikowany: 30-01-2010

Ostatnio aktualizowany: 09-03-2021

Interesuje cię mózg i cały układ nerwowy? Przeczytaj fakty i ciekawostki o funkcjonowaniu układu nerwowego, które są zgodne z najnowszymi badaniami, ale nie zawsze zgodne z informacjami z podręczników szkolnych.

Nieprawda, że tylko neurony generują potencjał czynnościowy

Zgodnie z podręcznikową wiedzą, funkcją neuronów (komórek nerwowych) jest przekazywanie informacji w postaci bodźców elektrycznych (potencjałów czynnościowych), a funkcją drugiego składnika tkanki nerwowej – komórek glejowych – odżywianie i ochrona neuronów. Badania ostatnich lat wykazały jednak, że komórki glejowe biorą też udział w regulowaniu komunikacji między neuronami i kontrolowaniu przepływu krwi przez naczynia włośniczkowe w mózgu, a nawet, podobnie jak neurony, mogą generować potencjał czynnościowy¹.

Nieprawda, że neuroprzekaźniki mogą być wypuszczane tylko z synaps

Podręczniki do biologii (licealne, ale też dla studentów) mówią, że neuroprzekaźniki są wydzielane przez kolbki synaptyczne, tzn. zakończenia aksonów i przekazywane między komórkami nerwowymi za pośrednictwem synaps, czyli małych przerw między zakończeniami aksonów jednej komórki a dendrytami drugiej komórki. Niedawne badania na myszach i szczurach wykazały jednak, że w istocie białej neuroprzekaźniki mogą być wydzielane przez same aksony^{2, 3}.

Nieprawda, że tylko impuls nerwowy może pobudzić synapsę do wydzielenia neuroprzekaźników

Badania z 2006 r. wykazały, że w autonomicznym układzie nerwowym synapsa może zostać zostać pobudzona do wydzielenia neuroprzekaźnika nie tylko przez potencjał czynnościowy rozchodzący się przez włókna nerwowe, ale też (w przypadku braku impulsu nerwowego) przez drugorzędne chemiczne przekaźniki przemieszczające się wzdłuż włókien nerwowych⁴.

Nieprawda, że w dorosłym mózgu nie powstają nowe komórki nerwowe

To wydaje mi się już dosyć rozpowszechnioną informacją, ale piszę o tym, ponieważ pamiętam jednak, że „wiedziałam” kiedyś, że od pewnego wieku ilość komórek w mózgu może tylko maleć i że neurogeneza, tzn. powstawanie nowych komórek nerwowych nie zachodzi u dorosłych. Obecnie wiadomo, że w dorosłym mózgu występują niewielkie ilości nerwowych komórek macierzystych, z których mogą powstawać nowe dojrzałe neurony.

Naukowcy wykryli powstawanie nowych komórek nerwowych w dwóch miejscach mózgu: zakręcie zębatym hipokampa i w okolicach komór mózgowych, skąd przechodzą do opuszki węchowej. Nie wiadomo jeszcze jakie jest znaczenie neurogenezy u dorosłych: niektóre badania mówią, że powstawanie nowych neuronów u dorosłych zapewnia lepsze zapamiętywanie, inne że umożliwia zapominanie, a jeszcze inne że umożliwia regenerację mózgu po uszkodzeniu. Naukowcy mają nadzieję na wykorzystanie nerwowych komórek macierzystych w leczeniu chorób neurodegeneracyjnych, takich jak choroba Alzheimera, Huntingtona czy Parkinsona. Na razie nie jest jeszcze poznany dokładny mechanizm neurogenezy u dorosłych. Wiadomo, że bierze w nim udział cząsteczka sygnałowa Wnt3 wydzielana przez inny typ komórek układu nerwowego – astrocyty⁵, oraz cyklina D2 biorąca udział w kontroli podziałów i wzrostu wszystkich komórek ciała⁶.

Nieprawda, że wykorzystujemy tylko 10% możliwości naszego mózgu

Jeśli dotarłeś do tego artykułu, to pewnie interesujesz się układem nerwowym, więc pewnie słyszałeś już o tym micie i wiesz, że to mit, ale w razie czego… Podczas pewnych aktywności rzeczywiście wykorzystujemy tylko pewną część naszego mózgu, ale zależnie od tego, co robimy, aktywne są różne części mózgu, więc w sumie wykorzystujemy 100%. Niektórzy porównują to do mięśni, których nie używamy wszystkich jednocześnie, ale w sumie wykorzystujemy jednak wszystkie. Myślę, że można by polemizować z tym porównaniem, bo rzeczywiście wykorzystujemy każdą grupę mięśni, ale przecież nie każdy korzysta ze 100% siły każdej grupy mięśni… W każdym razie obecna nauka mówi jasno, że wykorzystujemy cały potencjał swojego mózgu, a nie tylko pewną część (co nie znaczy, że za jakiś czas jakieś rewolucyjne badania nie stwierdzą czegoś innego ;)).