Co jest przyczyną migreny?

Opublikowany: 13-02-2010

Ostatnio aktualizowany: 17-03-2021

Co powoduje atak migreny i co się wtedy dzieje w mózgu? Prawdopodobnie atak migreny związany jest z nieprawidłowym działaniem jąder pnia mózgu. Odpowiadają one za hamowanie układu nerwu trójdzielnego, który z kolei wywołuje bóle migrenowe. Pień mózgu może również wywoływać tzw. rozprzestrzeniającą się depresję korową, związaną z aurą, która u niektórych pacjentów poprzedza napad.

Migrena zaliczona jest przez Światowa Organizację Zdrowia (WHO) do czterech najbardziej upośledzających przewlekłych chorób. Cierpi na nią 300 mln ludzi na całym świecie, z czego 2/3 to kobiety w wieku 15 – 55 lat.

Przebieg migreny można podzielić na 4 fazy. Początkowo, 60% chorych doświadcza trwających kilka godzin do kilku dni problemów z koncentracją, uczucia zmęczenia i nadwrażliwości na światło i hałas. Drugim etapem jest aura migrenowa, która występuje u 30% chorych. Osoby takie widzą gwiazdy i iskry, a następnie ślepe lub ciemne plamy odpowiadające wcześniejszym rozbłyskom. Po aurze, która trwa od 20 minut do godziny następuje atak migreny, objawiający się bardzo silnym bólem głowy, nadwrażliwością na światło i dźwięk, mdłościami, zawrotami głowy i wymiotami. Atak trwa od 4 godzin do 3 dni, ale 70% chorujących przechodzi 4 fazę, podczas której nadal są nadwrażliwi na światło i dźwięk oraz czują się zmęczeni i splątani. Etap ten trwa od kilku godzin do kilku dni.

Atak migreny może być wywołany przez wiele różnorodnych bodźców, m.in. alkohol, odwodnienie, głód, brak snu, wysiłek fizyczny, miesiączka, stres, zmiany pogody, alergie, wysokość, światło jarzeniowe.

Przyczyną migreny są zaburzenia pracy układu nerwowego, najprawdopodobniej jego najstarszej części – pnia mózgu. Atakowi migreny towarzyszą zmiany w przepływie krwi w mózgu, które kiedyś były uważane za przyczynę bóli migrenowych. Przyczyną aury jest rozprzestrzeniająca się depresja korowa (CSD – cortical spreading depression) – fala intensywnej aktywności komórek nerwowych, która ogarnia przede wszystkim obszary mózgu odpowiedzialne za wzrok. Po fazie zwiększonej aktywności neuronów, następuje jej zahamowanie, podczas której neurony znajdują się w stanie uśpienia. To właśnie zahamowanie aktywności tych obszarów kory wzrokowej, które wcześniej były nadmiernie pobudzone wywołuje efekt ciemnych plam, zastępujących iskry i gwiazdy.

Za atak bólu migrenowego odpowiada tzw. układ nerwu trójdzielnego. Komórki nerwowe tego układu zbierają sygnały bólowe z opon mózgowych i naczyń zaopatrujących je w krew i przekazują do jądra trójdzielnego w pniu mózgu. Stamtąd sygnały bólowe są przesyłane przez wzgórze do kory czuciowej, która odpowiada za uświadomienie sobie bólu.

Istnieją dwie hipotezy wyjaśniające, co aktywuje układ nerwu trójdzielnego w migrenie. Zgodnie z jedną z hipotez, nerwy trójdzielne zostają pobudzone przez neuroprzekaźniki, które zostają uwolnione w wyniku rozprzestrzeniającej się depresji korowej. U osób, u których nie występuje aura, depresja korowa obejmowałaby obszary mózgu, których pobudzenie nie wywołuje objawów, np. części kory niezwiązane z narządami zmysłów.

Bardziej prawdopodobna wydaje się jednak druga koncepcja, zgodnie z którą za migrenę odpowiada pień mózgu. Znajdują się w nim między innymi ośrodki czuwania, percepcji światła i dźwięków, regulacji przepływu krwi przez mózg i ośrodki bólowe. Podczas ataku migreny i po nim aktywne są trzy jądra w pniu mózgu (miejsce sinawe, jądra szwu i istota szara okołowodociągowa). Jądra te, prawidłowo działające, hamują neurony układu trójdzielnego. Być może u cierpiących na migrenę jądra pnia mózgu nie działają prawidłowo i hamowanie jest osłabione. Jądra pnia mózgu mogą również wywoływać rozprzestrzeniającą się depresję korową. Za koncepcją pnia mózgu przemawia fakt, że aktywność jąder pnia mózgu jest regulowana przez zachowanie, cykl snu i czuwania oraz stan emocjonalny, które często odpowiadają za wystąpienie napadu migreny.

W ostatnich latach naukowcy odkryli w genach kilka mutacji, które są podłożem rodzinnej migreny połowiczoporaźnej. Mutacje te powodują nieprawidłowe działanie pomp i kanałów jonowych, regulujących aktywność neuronów. We wszystkich z tych genów odkryto też mutacje powodujące padaczkę, która również związana jest nieprawidłowościami kanałów jonowych.