Czym jest stan uskrzydlenia?

Opublikowany: 14-03-2009

Ostatnio aktualizowany: 13-02-2021

Stan uskrzydlenia (flow), to stan głębokiej koncentracji, podczas którego zapominamy o wszystkim, poza tym, na czym jesteśmy skupieni w danej chwili. Charakterystyczne dla niego jest uczucie szczęścia i spokoju.

Stan uskrzydlenia osiągają m.in. kompozytorzy: „Znajdujesz się w stanie takiej ekstazy, że niemal nie istniejesz. Zdarzało mi się to wiele razy. Moje ręce zdają się nie należeć do mnie; nie mam nic wspólnego z tym, co się dzieje. Po prostu siedzę, patrząc na to wszystko z podziwem i zachwytem. To po prostu samo wypływa ze mnie”¹, skoczkowie spadochronowi: „Swobodne spadanie to… swobodne spadanie. To jedyny czas w moim życiu, podczas którego nie myślę o niczym innym. To znaczy, nie ma nic w moim umyśle. Nie myślę o niczym innym, niż o tym, czego właśnie doświadczam. Wszystko inne jest zupełnie poza moim umysłem i jestem wolny. Nie ma niczego, co mogłoby mnie zatrzymać, co mogłoby mnie ograniczyć. Właściwie nie ma zupełnie niczego…” ², a także alpiniści, szachiści, chirurdzy…

Pojęcie „stan uskrzydlenia” (ang. flow experience) wprowadził w latach 70. XX w. psycholog z Uniwersytetu Chicagowskiego – Mihaly Csikszentmihalyi. Wyróżnił on 9 czynników związanych z uskrzydleniem ³:

Jasne cele (oczekiwania i zasady są dostrzegalne, a cele są osiągalne biorąc pod uwagę czyjeś zdolności i umiejętności).
Koncentracja i skupienie (wysoki stopień koncentracji na ograniczonym polu uwagi).
Utrata uczucia świadomości (połączenie działania ze świadomością).
Zniekształcone poczucie czasu (czas biegnie szybciej lub wolniej).
Bezpośrednia i szybka informacja zwrotna (sukcesy i niepowodzenia podczas działania są widoczne, więc zachowanie może być regulowane zgodnie z potrzebami).
Balans pomiędzy zdolnościami a wyzwaniem (zadanie nie jest ani za trudne, ani za łatwe).
Poczucie kontroli nad sytuacją.
Zadanie jest motywowane wewnętrznie i wykonywane bez trudu.
Osoba jest zaabsorbowana w działanie, świadomość jest zawężona do samej aktywności.

Nie potrzebne są wszystkie czynniki, aby doświadczyć stanu uskrzydlenia.

Podczas stanu uskrzydlenia kora mózgowa pracuje najbardziej efektywnie – jej funkcjonowanie pochłania najmniejszą ilość energii psychicznej. Jej aktywność mierzona techniką EEG jest zmniejszona. Uwaga jest skupiona, ale nie wytężona. Odwrotnie dzieje się, kiedy próbujemy pracować podczas zmęczenia, zdenerwowania lub znudzenia. Kora mózgowa nie działa wtedy efektywnie, ponieważ pobudzane są również te obszary, które nie są potrzebne do wykonania danego zadania¹. Uskrzydlenie związane jest także ze zwiększeniem wydzielania m.in. dopaminy, która utrzymuje aktywność kory przedczołowej (odpowiadającej m.in. za skupienie uwagi) oraz wpływa na uczucie szczęścia i satysfakcji⁴.