Recenzja: Duchowe życie mózgu

Opublikowany: 03-03-2019

Ostatnio aktualizowany: 26-04-2021

Dlaczego wierzymy w Boga i w jaki sposób nasz mózg umożliwia nam prowadzenie życia duchowego i religijnego? Kenneth M. Heilman i Russell S. Donda, korzystając z osiągnięć neurobiologii, starają się odpowiedzieć na te pytania. 

Autorzy książki podejmują bardzo szerokie zagadnienia – od funkcjonowania pamięci, przesyłania sygnałów nerwowych, przez tzw. neurony lustrzane, zaburzenia po uszkodzeniu różnych obszarów mózgu, aż po układ nagrody w mózgu i teorie powstawania depresji. Wykorzystując wiedzę dotyczącą funkcjonowania mózgu, starają się wyjaśnić ludzką religijność. Przyznają jednak, że współczesny stan wiedzy wielu rzeczy nie pozwala wyjaśnić i wiele jest w książce domysłów, hipotez i pytań bez odpowiedzi.

Autorzy opisują na przykład badania wskazujące, że ludzie mają naturalną skłonność do wyszukiwania wzorców i wyjaśniania niewytłumaczalnych zdarzeń i zastanawiają się, czy skłonność ta, która z jednej strony wspiera przetrwanie gatunku, nie prowadzi nas również do wiary we wszechmogącą nadprzyrodzoną siłę. A być może wiara w Boga jest wynikiem procesu wdrukowania, który zachodzi w dzieciństwie? Może ma też coś wspólnego z układem nagrody w mózgu i jądrem półleżącym? Książka nie odpowiada wprost na te pytania, pokazuje tylko hipotezy i skłania do zastanowienia się nad tymi mechanizmami.

Heilman i Donda piszą też o badaniach, za pomocą których próbowano dowiedzieć się jak działa „religijny mózg” i które jego obszary są aktywne podczas modlitwy. Jednocześnie wskazują jednak na niedoskonałości badań prowadzonych w funkcjonalnym rezonansie magnetycznym i tłumaczą dlaczego trudna jest interpretacja ich wyników.

Podejmują też temat religijnego fundamentalizmu wskazując na pewne podobieństwa w zachowaniu osób bardzo religijnych i pacjentów z zaburzeniem obsesyjno-kompulsyjnym. Zastanawiają się również co sprawia, że niektórzy nie wierzą w Boga i opisują dowody mówiące, że może mieć to związek analitycznym i dedukcyjnym rozumowaniem lewopółkulowym.

Co ważne, autorzy „Duchowego życia mózgu” nie próbują przekonać czytelnika, że Bóg nie istnieje i jest tylko wytworem naszego mózgu. Starają się nie wchodzić w tę kwestię i nie dzielą swoimi opiniami na ten temat, a skupiają na merytorycznym wyjaśnieniu jak działa nasz mózg. Mimo że na wiele pytań dotyczących religijności nie potrafią udzielić odpowiedzi, ciekawie i prostym językiem tłumaczą funkcjonowanie mózgu również w innych aspektach naszego życia.

Książka ukazała się nakładem wydawnictwa PWN.

Autor: Maja Kochanowska