Czy epidemia autyzmu jest faktem?

Opublikowany: 09-02-2014

Ostatnio aktualizowany: 26-02-2023

„Autyzm? To już epidemia” (polskieradio.pl), „Epidemia autyzmu na świecie może być związana z przymusem szczepień” (zmianynaziemi.pl), „Na autyzm w USA choruje już 1 na 50 dzieci!” (vismaya-maitreya.pl) – czy na pewno?

Temat wzrostu zachorowań na autyzm stał się ostatnio bardzo popularny i często tłumaczony jest toksycznymi szczepionkami. Czytając takie doniesienia warto jednak wiedzieć o pewnych kwestiach.

Historia diagnostyki autyzmu

Termin „autyzm” został pierwszy raz użyty przez szwajcarskiego psychiatrę Eugena Bleulera, ok. 1911 r. do opisania pewnych symptomów schizofrenii. Dopiero ok. 30 lat później, Leo Kanner z USA zaczął używać tego terminu w podobnym znaczeniu, jakie znamy obecnie. Mniej więcej w tym samym czasie niemiecki psychiatra Hans Asperger opisał podobne zaburzenie, znane obecnie jako Zespół Aspergera.

Amerykańskie Towarzystwo Psychologiczne (APA) będące twórcą klasyfikacji zaburzeń psychicznych (DSM) pierwszy raz uwzględniło autyzm w 1980 r. w trzecim wydaniu klasyfikacji (wcześniej objawy autyzmu były diagnozowane jako schizofrenia dziecięca). DSM-III wprowadził pojęcie „autyzmu wczesnodziecięcego” i podawał 6 objawów, jakie dziecko musiało wykazywać, aby postawić diagnozę:

1. Początek przed 30 miesiącem życia
2. Głębokie zaburzenie reagowania na innych ludzi
3. Poważne deficyty w rozwoju języka
4. Jeżeli mowa jest obecna, specyficzne wzorce, jak nagła i odroczona echolalia, język metaforyczny, odwracanie zaimków
5. Dziwaczne odpowiedzi na różne aspekty środowiska, np. opór wobec zmian, specyficzne zainteresowania albo przywiązanie do ożywionych lub nieożywionych obiektów
6. Brak omamów, halucynacji, nielogicznych wspomnień i utraty koherencji jak w schizofrenii

Kolejna wersja, DSM-III-R z roku 1987, zmieniła termin na „zaburzenie autystyczne” i opisała je szerzej. Teraz, aby dziecko zostało zdiagnozowane jako mające zaburzenie autystyczne, musiało wykazywać co najmniej 8 z 16 objawów, podzielonych na 3 kategorie. Pierwsza kategoria odnosiła się do interakcji społecznych, druga do werbalnej i niewerbalnej komunikacji oraz wyobraźni, a trzecia do aktywności i zainteresowań.

Duże zmiany nastąpiły wraz z DSM-IV wydanym w 1994 r. Powstał wtedy termin „spektrum zaburzeń autystycznych” (ASD), do których zostało zaliczone zaburzenie autystyczne, zespół Aspergera oraz całościowe zaburzenie rozwoju nie zdiagnozowane inaczej (PDD-NOS). W zespole Aspergera, w przeciwieństwie do zaburzenia autystycznego, nie występowało opóźnienie w rozwoju języka, w rozwoju poznawczym ani w zachowaniach adaptacyjnych (poza interakcją społeczną). Jest to więc znacznie lżejże zaburzenie niż autyzm (zaburzenie autystyczne).

Mimo że spektrum zaburzeń autystycznych oprócz autyzmu zawiera również inne, lżejsze zaburzenia, to właśnie często o tym tak naprawdę piszą ci, którzy piszą o „autyzmie”. Dane o występowaniu „autyzmu” u 1 na 50 Amerykanów pochodzą z ankiet przeprowadzanych wśród rodziców przez Centers for Disease Control and Prevention, których badacze pytali, czy dziecko danego rodzica ma diagnozę ASD. W wielu źródłach, kiedy czytamy o „autyzmie”, tak naprawdę czytamy o „spektrum zaburzeń autystycznych”. Pojęcia te rozpowszechniły się jako synonimy.

Wprowadzenie przez APA pojęcia autyzmu a potem spektrum zaburzeń autystycznych spowodowało zmianę diagnostyki innych problemów rozwojowych. Część z osób, które przed 1980 dostałaby diagnozę zaburzeń w rozwoju języka, obecnie zostałoby zdiagnozowanych jako osoby z ASD. W USA, między 1994 a 2003 r. występowanie autyzmu wzrosło z 0,6 / 1000 do 3,1 / 1000 i w tym samym okresie spadło występowanie upośledzenia umysłowego o 2,8 / 1000 a zaburzeń nauki o 8,3 / 1000.

Najnowsza wersja DSM, wydana w 2013 r. poczyniła kolejne zmiany w definicjach. Pojęcie zespołu Aspergera i PDD-NOS zostało usunięte z klasyfikacji. Zostało jedno zaburzenie – spektrum zaburzeń autystycznych, które ma trzy poziomy, różniące się nasileniem objawów. Pewne kryteria zostały zaostrzone, ale jednocześnie usunięte zostało z kryteriów diagnostycznych opóźnienie w rozwoju języka. Czy zmiany spowodują wzrost czy spadek rozpoznawalności „autyzmu” – zobaczymy.

Wzrost świadomości autyzmu

Oprócz poszerzenia kryteriów diagnostycznych autyzmu, na wzrost jego występowania ma wpływ również… jego występowanie. Badania wykazały, że dzieci, które mieszkają w pobliżu dziecka, które zostało wcześniej zdiagnozowane jako cierpiące na autyzm, mają większą szansę na otrzymanie takiej samej diagnozy. Taki sam wpływ mają zapewne media. Jeśli wcześniej czytaliśmy i słyszeliśmy dużo o autyzmie, mamy większą szansę na zauważenie objawów autyzmu u swojego dziecka. Również psycholodzy, dzięki temu, że częściej stykają się z osobami autystycznymi i czytają więcej literatury na ten temat, częściej rozpoznają to zaburzenie u swoich pacjentów.

Czy mamy epidemię autyzmu?

Moim zdaniem mamy jedynie „epidemię” diagnoz autyzmu. Jeżeli wzrostu diagnoz autyzmu nie można w całości wytłumaczyć zmianami kryteriów diagnostycznych i większą jego świadomością wśród społeczeństwa oraz specjalistów, i faktycznie mamy wzrost występowania tego zaburzenia, to na pewno nie jest to wzrost na skalę epidemii. No i niekoniecznie musi być ten wzrost spowodowany szczepionkami. Wiele osób ma problemy z rozróżnieniem korelacji od związku przyczynowo-skutkowego. Fakt, że jakieś dane korelują ze sobą, tzn. jakieś zjawiska występują jednocześnie, nie znaczy jeszcze, że jedno z tych zjawisk ma wpływ na drugie. Jeśli byłoby to prawdą, można by powiedzieć, że to ekologiczna żywność wywołuje autyzm ;) Same dane korelacyjne to za mało, aby stwierdzić, że szczepienia wpływają na rozwój autyzmu, dlatego bardzo sceptycznie podchodzę do takich doniesień.

Autor: Maja Kochanowska