Wpływ kolorów na emocje i zdolności

Opublikowany: 11-05-2015

Ostatnio aktualizowany: 14-10-2020

Kolory są bardzo ważną kwestią dla wielu osób. Wybór odpowiedniego koloru wnętrza czy ubioru często jest niełatwą decyzją. Zawiodą się jednak ci, którzy oczekują, że podam proste rady ;) Psychologia kolorów nie jest jeszcze wystarczająco rozwiniętą dziedziną nauki i prostych wskazówek nie ma. Dowiecie się jednak z tego artykułu co już wiadomo na temat wpływu kolorów na emocje oraz poziom wykonania różnych zadań.

Psychologia kolorów: Emocje

Jakie kolory są najbardziej lubiane? W kulturze zachodniej najbardziej lubianym kolorem wśród dorosłych jest niebieski, a następne w kolejności są czerwony i zielony. Trochę inaczej wygląda to u dzieci. 7-latki najbardziej lubią żółty, niebieski i czerwony. Ponadto, bardziej przyjemne emocje budzą kolory jasne oraz bardziej nasycone.

Wykazano również, że kolory o długiej fali (np. czerwony, żółty) są bardziej pobudzające niż kolory o krótkiej fali (np. niebieski, zielony). Potwierdzają to badania fizjologiczne, takie jak EEG czy badanie przewodnictwa skórnego.

Kaya i Epps pokazywali uczestnikom swojego badania różne kolory (podstawowe, np. czerwony, pośrednie np. żółto-czerwony oraz achromatyczne, czyli biały, czarny i szary) i pytali ich z jakimi emocjami kojarzą im się podane kolory oraz jakie emocje u nich wywołują. Wyniki były następujące:

Czerwony – największa grupa respondentów (29%) wskazała na uczucie złości, ale często wskazywane było również szczęście i ekscytacja (ok. 20%), a 15% uczestnikom kolor ten kojarzył się z uczuciem miłości.
Żółty – 75% uczestników wskazało na szczęście, ale często mówili również o podekscytowaniu i energii.
Zielony – kolor zielony najczęściej był kojarzony ze spokojem i szczęściem (w sumie ponad 60% wskazało te emocje), a także z komfortem i pokojem (ang. peaceful).
Niebieski – ponad 60% uczestników stwierdziło, że kolor ten wywołuje u nich spokój, a 10% wskazało na szczęście.
Fioletowy – u 29% respondentów fioletowy wywołał uczucie spokoju, u 21% uczucie szczęścia, ale jednocześnie u 13% uczucie smutku.
Żółto-czerwony – ponad połowa stwierdziła, że żółto-czerwony wywołuje szczęście lub podekscytowanie, dosyć często wskazywana była także energia.
Zielono-żółty – kolor ten był zdecydowanie najgorzej oceniany. U prawie 60% wywołał zdegustowanie lub zniesmaczenie, chociaż jednocześnie 11% uczestników wskazało na szczęście.
Niebiesko-zielony – najczęściej (37%) kojarzony był ze szczęściem. Często wskazywane były również spokój, energia i podekscytowanie.
Fioletowo-niebieski – u prawie 40% kolor ten wywołał spokój. Ponadto, 13% wskazało na szczęście, a 10% na smutek.
Czerwono-fioletowy – kolor ten najczęściej (26%) był kojarzony ze szczęściem, a na kolejnych miejscach znalazło się uczucie miłości (17%), spokoju i podekscytowania.
Biały – kolor biały kojarzył się respondentom głównie z niewinnością (34%), pustką (26%) i spokojem (13%).
Szary – kolor szary według uczestników badania jest kolorem smutku lub depresji (55%), a 14% wskazało na odczucie nudy.
Czarny – podobnie jak szary, czarny najczęściej był kojarzony ze smutkiem lub depresją (48%). Ponadto, 17% respondentów wskazało na uczucie strachu a 14% na siłę.

Przeprowadzono również badanie (Joosten i in.), podczas którego uczestnicy grali w specjalnie przygotowaną grę wideo. Postać w grze przechodziła przez pięć pokoi, z których każdy był w innym kolorze (jasnoniebieski, ciemnozielony, żółty i czerwony, oraz bez koloru jako warunki kontrolne). Okazało się, że kolor czerwony wywoływał silnie pobudzające negatywne emocje, natomiast żółty wywoływał emocje pozytywne.

Należy być jednak ostrożnym próbując przekładać wyniki badań przeprowadzonych w laboratorium na praktyczne zastosowania. Jedno z niewielu badań w naturalnych warunkach przeprowadzono w Holandii wśród pracowników jednego z urzędów. Jedną z sal, w których pracownicy regularnie odbywali spotkania pomalowano na czerwono, drugą na niebiesko, a trzecią pozostawiono szarą jako warunki kontrolne. Mierzono, w jaki sposób kolor ścian wpłynie na postrzeganą przez pracowników produktywność, zadowolenie z pracy w grupie oraz samopoczucie.

Okazało się, że na żaden z tych wskaźników kolor ścian nie miał wpływu. Co więcej, kiedy pytano uczestników badania jak ważne są dla nich różne aspekty wnętrza, najczęściej wskazywali na jakość powietrza i temperaturę a kolor ścian nie miał dla nich dużego znaczenia. Ponad połowa przyznała, że jest im obojętne, w której sali się spotykają. Spośród tych, którzy wskazali na konkretny kolor sali, najwięcej (17%) powiedziało, że najbardziej lubią niebieską salę, ale jest to wynik niewiele większy od szarej (16%) i czerwonej (12%). Spytano również badanych o ulubione kolory. Podobnie jak w innych badaniach najwięcej (39%) wskazało na niebieski jako swój ulubiony kolor. Zupełnie inne wyniki dało jednak pytanie o preferowany kolor sali do spotkań. Największa grupa – 36% przyznała, że sale do spotkań preferują białe, a tylko 8% wskazało na niebieski. W ogólnym pytaniu o ulubiony kolor, białego nie wskazał nikt.

Psychologia kolorów: Zdolności

Najwięcej badań, w których sprawdzano wpływ kolorów na poziom wykonywania różnych zadań skupiała się na kolorze czerwonym, często porównywanym do niebieskiego albo zielonego.

Zdolności poznawcze

Kilka badań wykazało, że osoby, które przed lub w trakcie wykonywania różnych zadań, widziały kolor czerwony, wykonywały je gorzej niż te, które widziały niebieski, zielony lub kolory achromatyczne. Obniżenie zdolności dotyczy na przykład zadań matematycznych, pamięciowych czy językowych, w tym również testów inteligencji.

Co więcej, kiedy w jednym z badań (Elliot i Maier) pozwolono wybrać uczestnikom badania poziom trudności zadań, które będą wykonywać, te osoby, którym wcześniej pokazano czerwony wybierały więcej prostych zadań niż te, którym pokazano zielony albo szary.

Wyniki tłumaczone są skojarzeniami jakie wywołuje kolor czerwony. Jest on bowiem kojarzony z porażką i niebezpieczeństwem, co prowokuje motywację typu unikania. Osoby motywowane w ten sposób dążą do uniknięcia porażki, w przeciwieństwie do motywacji typu dążenia, kiedy człowiek stara się osiągnąć jak najlepsze rezultaty.

Negatywny wpływ koloru czerwonego wykazały również pomiary czynności serca, przeprowadzone w badaniu Elliota i współpracowników. U badanych, którym przed rozpoczęciem testu inteligencji pokazano czerwony kolor zaobserwowano spadek składowej HF (High Frequency) zmienności rytmu zatokowego, co wskazuje na stres. Efektu takiego nie wywołał kolor niebieski ani szary.

Kolor czerwony może mieć jednak również pozytywny wpływ. Mehta i Zhu wykazali, że kolor czerwony lepiej wpływa na wykonanie zadań wymagających koncentracji i skupienia na szczegółach niż kolor niebieski.

Kreatywność

Mehta i Zhu zbadali również wpływ kolorów na kreatywność. Dowiedli, że w badaniach wymagających kreatywności lepiej radzą sobie osoby, którym pokazano kolor niebieski niż czerwony. Według nich kolor ten, dzięki skojarzeniom z otwartością i spokojem aktywuje motywację typu dążenia. W ten sposób zachęca do podejmowania innowacyjnych sposobów rozwiązywania problemów i nie opierania się tylko na sprawdzonych strategiach.

Badacze wykazali także, że wpływ kolorów na poziom wykonania zadań nie jest zależny od preferencji samych uczestników. W jednym ze swoich badań poinformowali uczestników, na czym będzie polegało ich zadanie i spytali, który kolor według nich pozwoli im osiągnąć lepsze rezultaty. Zarówno w grupie, która wykonywała zadanie wymagające kreatywności, jak i w tej, która wykonywała zadanie wymagające koncentracji, większość wybrała kolor niebieski, chociaż w tej drugiej grupie – jak wspomniane wyżej – lepsze rezultaty przynosił kolor czerwony.

Chociaż zgodnie z wynikami Mehta i Zhu kolor niebieski bardziej sprzyja kreatywności niż czerwony, inne badania dowodzą, że jeszcze lepszy jest zielony. Lichtenfeld ze współpracownikami wykazała, że zielony bardziej sprzyja kreatywności niż biały, szary, czerwony i niebieski.

Osiągnięcia sportowe

Analiza wyników w sportach walki podczas Igrzysk Olimpijskich w 2004 roku wykazała, że większą szansę na wygraną mieli zawodnicy w czerwonych strojach niż w niebieskich. Było to szczególnie widoczne w walkach męskich zawodników. Tłumaczone jest to skojarzeniem koloru czerwonego z dominacją i agresją, co może wpływać zarówno na zawodników, jak i na sędziego, który może mimowolnie lepiej oceniać zawodnika w czerwonym stroju. Pewne dane wskazują także, że większą szansę na wygraną mają zawodnicy w czarnych strojach niż w białych.

Podobne wyniki dały analizy w sportach drużynowych, chociaż tutaj wyniki nie są jednoznaczne. Analiza meczy piłki nożnej w angielskiej lidze, która objęła ponad 50 lat wykazała, że częściej wygrywały drużyny w czerwonych strojach niż w innych kolorach. Nie wykazano jednak takiego efektu w lidze niemieckiej, hiszpańskiej ani polskiej a także w lidze hokejowej w USA.

Istnieją również badania (Larionescu i Pantelimona) wskazujące na większą liczbę trafień do kosza, po zmianie podświetlenia tablicy z niebieskiego na czerwony. Kolor zielony wpływa natomiast na mniejsze odczucie zmęczenia podczas jazdy na rowerze, niż kolor czerwony lub szary (za: Elliot i Maier).

Bibliografia

Bakker, I. i in. (2013). Red or blue meeting rooms: does it matter?: The impact of colour on perceived productivity, social cohesion and wellbeing. Facilities, 31(1/2), 68-83. (pdf na cfpb.nl)
Elliot, A. i in. (2007). Color and Psychological Functioning: The Effect of Red on Performance Attainment. Journal of Experimental Psychology: General, 136(1), 154-168. (pdf na rochester.edu)
Elliot, A. i in. (2011). A subtle threat cue, heart rate variability, and cognitive performance. Psychophysiology, 48, 1340-1345. (pdf na rochester.edu)
Elliot, A., Maier, M. (2014). Color Psychology: Effects of Perceiving Color on Psychological Functioning in Humans. Annual Review of Psychology, 65, 95-120. (abstract na annualreviews.org)
Joosten, E. i in. (2010). Colors and Emotions in Video Games. 11th International Conference on Intelligent Games and Simulation GAME-ON 2010 (pdf na psu.edu)
Kaya, N., Epps, H. (2004). Relationship between color and emotion: a study of college students. College Student Journal, 38(3), 396-405. (pdf na academia.edu)
Larionescu, V., Pantelimona, M. (2012). The influence of colour on the efficiency of basketball throws. Annals of ?Dunarea De Jos? University of Galati Fascicle XV, 82-86. (pdf na ugal.ro)
Lichtenfeld, S. i in. (2012). Fertile Green: Green Facilitates Creative Performance. Personality and Social Psychology Bulletin, 38(6), 784-797. (pdf na renevanmaarsseveen.nl)
Mehta, R., Zhu, R. (2009). Blue or Red? Exploring the Effect of Color on Cognitive Task Performances. Science, 323(5918), 1-5. (pdf na uvm.edu)
Terwogt, M., Hoeksma, J. (1995). Colors and Emotions: Preferences and Combinations. The Journal of General Psychology, 122(1), 5-17. (pdf na uni-mannheim.de)
Valdez, P., Mehrabian, A. (1994). Effects of Color on Emotions. Journal of Experimental Psychology: General, 123(4), 394-409. (pdf na github.io)