Autyzm czy aleksytymia?

Opublikowany: 19-12-2022

Aleksytymia, czyli trudności w rozpoznawaniu i nazywaniu emocji bardzo często współwystępuje ze spektrum autyzmu. Tak często, że bywa z nim mylona, co prowadzi do błędnych stereotypów na temat osób autystycznych.

Na wstępie przeczytaj artykuł Aleksytymia czyli analfabetyzm emocjonalny, w którym opisałam na czym polega ten konstrukt psychologiczny. Występuje ona, według różnych badań, u ok. 50 – 85% osób z zaburzeniami ze spektrum autyzmu. W ogólnej populacji jest natomiast widoczna u ok. 10% osób.

Spektrum autyzmu charakteryzuje się trudnościami w interakcji społecznej i komunikacji oraz powtarzalnymi zachowaniami. Osoby autystyczne często opisywane są też jako mające problemy z przyjmowaniem perspektywy innych osób (słaba teoria umysłu), rozpoznawaniem emocji innych oraz niską empatię. Badania z ostatnich lat wskazują jednak, że problemy takie są spowodowane współwystępującą aleksytymią a nie autyzmem samym w sobie.

Co wskazuje na aleksytymię a nie autyzm?

Jedną z cech często kojarzoną z autyzmem jest niska empatia. Można ją podzielić na dwa typy: empatię emocjonalną, polegającą na współodczuwaniu emocji innych osób oraz empatię poznawczą, czyli rozumienie, dlaczego inna osoba czuje to, co czuje.

U osób z aleksytymią trudności w rozpoznawaniu własnych stanów emocjonalnych wpływają na problemy z rozpoznawaniem ich u innych osób oraz mniejsze wczuwanie się w emocje innych. Dlatego osoby w spektrum autyzmu mające też aleksytymię mają niższą zarówno empatię poznawczą, jak i emocjonalną, niż osoby autystyczne nie mające aleksytymii.

Bird i jego współpracownicy, za pomocą funkcjonalnego rezonansu magnetycznego badali w 2010 roku aktywność mózgu w odpowiedzi na ból bliskiej osoby. Okazało się, że stopień aktywności mózgu (konkretnie przedniej części wyspy) korelował z aleksytymią, ale nie z autyzmem.

Ten sam zespół naukowców badał umiejętności rozpoznawania emocji na podstawie ekspresji twarzy. Uczestnicy badania z wysoką aleksytymią nie potrafili dokładnie okreslić emocji patrząc na twarz innej osoby, ale osoby z autyzmem bez aleksytymii nie miały z tym problemów. Podobnie, rozpoznawanie emocji z głosu innej osoby okazało się zależne od stopnia aleksytymii, a nie samego autyzmu.

Zespół Ketelaars badał w 2016 r. umiejętności rozpoznawania emocji z głosu i z twarzy u kobiet z wysokofunkcjonującym spektrum autyzmu. Oni również wykazali, że osoby takie nie mają z tym problemu, chyba że mają jednocześnie wysoką aleksytymię.

Jedno z badań, przeprowadzone przez Lernera w 2019 r. pokazało też, że izolacja społeczna nie musi być wynikiem zaburzeń ze spektrum autyzmu. W jego badaniu osoby autystyczne nawiązywały tyle samo interakcji społecznych, co osoby nie będące w spektrum autyzmu, natomiast z ograniczeniem interakcji społecznych była związana aleksytymia.

Jak wygląda autyzm bez aleksytymii?

Charakterystyczną cechą autyzmu są m.in. ograniczone zainteresowania, powtarzalne zachowania i zamiłowanie do rutyny. Osoby w spektrum autyzmu nie mające aleksytymii, podobnie jak te, które mają aleksytymię, mają też problemy z komunikacją z innymi, typowymi osobami. Problemy takie wynikają w dużej mierze z innego stylu komunikacji (bezpośrednia, konkretna komunikacja, dosłowne używanie słów), co utrudnia wzajemne zrozumienie między osobami autystycznymi i nieautystycznymi. Nie oznacza to jednak, że wszystkie osoby z autyzmem mają problemy z empatią i rozpoznawaniem emocji u innych ludzi.