W jaki sposób koronawirus SARS-CoV-2 powoduje utratę węchu i smaku?

Opublikowany: 15-10-2020

Ostatnio aktualizowany: 20-04-2021

Utrata węchu i smaku często jest pierwszym albo jedynym objawem choroby COVID-19. Nie jest spowodowana zatkanym nosem, jak przy przeziębieniu, ponieważ osoby zarażone koronawirusem SARS-CoV-2 rzadko mają katar. Jaka jest zatem przyczyna takich dolegliwości?

Utrata węchu i/lub smaku spowodowana wirusem SARS-CoV-2 następuje nagle i zwykle równie nagle mija po czasie od kilku dni do ok. 2 tygodni. Występowanie takich objawów u chorych na COVID-19 zaobserwowano już w początkach epidemii, jednak wstępne dane z Chin wskazywały, że dotyczą one tylko ok. 5% pacjentów. Po rozprzestrzenieniu się nowego koronawirusa okazało się, że dolegliwości takie są znacznie częstsze.

Co ciekawe, najnowsze dane wskazują, że utrata węchu i/lub smaku występuje znacznie częściej w krajach zachodnich (Europa, Ameryka Północna) niż we wschodniej Azji. We wschodniej Azji objawy takie ma 23% chorych na COVID-19, natomiast w społeczeństwie zachodnim – 55%. Skąd takie różnice?

Nie jest to jeszcze jasne, ale może to wynikać ze zmienności genetycznej wirusa lub/i jego gospodarza, to znaczy ludzi. Koronawirus SARS-CoV-2, podobnie jak inne wirusy, podlega mutacjom. Na terenie wschodniej Azji przeważający jest typ C tego koronawirusa, natomiast poza tym obszarem geograficznym występuje typ C oraz typ A. Jednocześnie występują różnice genetyczne między populacją azjatycką a innymi populacjami. Wirus SARS-CoV-2 dostaje się do organizmu ludzkiego za pośrednictwem białek ACE2 i TMPRSS2. Badania wykazały, że istnieją różnice w ekspresji różnych wariantów białka ACE2 w tkance płuc Azjatów (głównie mieszkańców wschodniej Azji) i Europejczyków. Europejczycy mają też większą ekspresję w płucach genu kodującego enzym TMPRSS2 niż mieszkańcy wschodniej Azji. Nie przeprowadzono jeszcze badań nad zmiennością genetyczną tych białek w tkance nabłonka węchowego, ale możliwe, że różnice takie są obecne i są przyczyną innej częstości występowania zaburzeń węchu w różnych populacjach.

W jaki sposób koronawirus SARS-CoV-2 zaburza zmysł węchu i smaku?

Początkowo naukowcy stawiali hipotezę, że wirus SARS-CoV-2 infekuje neurony receptorów węchowych w nosie (w nabłonku węchowym) prowadząc do ich zniszczenia, co powodowałoby, że bodźce węchowe nie docierają do mózgu. Inna hipoteza mówiła, że wirus dociera do mózgu i powoduje nieprawidłowe funkcjonowanie ośrodków węchu (opuszki węchowej oraz kory mózgowej).

Najnowsze publikacje naukowe wskazują, że koronawirus SARS-CoV-2 prawdopodobnie atakuje komórki podporowe w nabłonku węchowym. Oplatają one komórki nerwowe i wspólnie z nimi biorą udział w przewodzeniu bodźców węchowych. Ich zniszczenie zaburza lub uniemożliwia ten proces, ale po zakończeniu infekcji komórki te szybko się regenerują. Dlatego utrata węchu u chorych na COVID-19 zwykle jest krótkotrwała. Aby definitywnie potwierdzić tę hipotezę należałoby przeprowadzić badania histologiczne (biopsję) nabłonka węchowego u pacjentów z COVID-19 i porównać wyniki u tych, którzy mają zaburzenia węchu z tymi, którzy nie mają takich objawów.

Naukowcy nie potrafią jeszcze wyjaśnić, dlaczego u chorych na COVID-19 często występuje utrata smaku. W kubkach smakowych dotychczas nie znaleziono białek ACE2 ani TMPRSS2. Znaleziono je natomiast w śliniankach, więc możliwe, że ich infekcja powoduje zmiany w składzie śliny a to zaburza zmysł smaku. Ponadto, nie można wykluczyć pewnego wpływu czynników psychologicznych, takich jak stres, lęk, depresja, które mogą występować u chorych na COVID-19 i które też prowadzą do zmian w ilości i składzie śliny. Ze względu na to, że odczuwanie smaków jest w dużej mierze zależne od zmysłu węchu, możliwe jest też, że utrata smaku następuje z powodu utraty węchu.

Nowy koronawirus, wykryty niecały rok temu jest intensywnie badany przez specjalistów z wielu dziedzin medycyny, ale wciąż jest wiele niewiadomych i dużo hipotez. Dalsze badania pozwolą na pewno na lepsze poznanie jego wpływu nie tylko na zmysł węchu i smaku, ale cały organizm człowieka.