Lawenda – naturalny środek przeciwlękowy

Opublikowany: 25-02-2023

Lawenda znana jest jako roślina mająca działanie uspokajające i potwierdzają to badania naukowe. Najwięcej danych wskazuje na jej dobroczynny wpływ w stanach stresu, ale może też pomóc niektórym osobom cierpiącym na zaburzenia lękowe. Może też poprawiać jakość snu i zmniejszać objawy depresyjne, współwystępujące z lękiem.

Lawenda to rodzaj roślin z rodziny jasnotowatych, obejmujący wiele gatunków. Już w latach 20. XX w. olej z tych roślin był używany w produkcji balsamów, perfum i kosmetyków. Stosowana jest też w aromaterapii i znana jest jako środek uspokajający.

Główne składniki olejku lawendowego to linalol, octan linalilu, 1,8-cyneol, b-ocymen, terpinen-4-ol i kamfora. W badaniach naukowych najczęściej wykorzystuje się silexan – lek na bazie olejku z lawendy, zarejestrowany w Niemczech i stosowany przy problemach lękowych. Zawiera on 20-45% linalolu i 25-46% octanu linalilu.

Olejek lawendowy łączy się z receptorami GABA, podobnie jak benzodiazepiny – leki nasenne i przeciwlękowe. Łączy się jednak z nimi w innym miejscu, dzięki czemu nie ma działania nasennego ani nie uzależnia, tak jak leki benzodiazepinowe. Co ciekawe jednak, mikstura złożona w połowie z olejku z lawendy i w połowie z melisy, wykazuje powinowactwo do receptorów GABA w tym samym miejscu co beznodiazepiny, mimo że melisa sama w sobie też nie ma takiego działania.

Lawenda jako środek łagodzący stres

Antystresowe właściwości lawendy potwierdziło wiele badań naukowych.

Na przykład Lehrner ze współpracownikami (2005) przeprowadzili badanie wśród 200 osób oczekujących na wizytę u dentysty. Pacjenci byli podzieleni na 4 grupy: Jedna grupa była wystawiona na zapach lawendy, druga na zapach pomarańczy, trzecia słuchała muzyki a czwartej nie prezentowano żadnych zapachów ani muzyki. Okazało się, że zapach lawendy i pomarańczy obniżyły lęk i poprawiły natrój i w większym stopniu przyczyniła się do tego lawenda.

Kritsidima i in. przebadali w 2010 r. 340 osób oczekujących na wizytę u dentysty. Również potwierdzili, że zapach lawendy obniża stan lęku w danej chwili (ale nie zmniejsza ogólnego lęku przed dentystą).

Field i in. (2008) wykazali natomiast dobroczynny wpływ olejku do kąpieli z zapachem lawendy. W ich badaniu brały udział matki, które kąpały swoje małe dzieci. Dodanie lawendy uspokoiło i obniżyło poziom kortyzolu zarówno u matek, jak i u dzieci. Dzieci też mniej płakały i lepiej spały po kąpieli.

Metaanaliza 30 badań na temat działania lawendy w warunkach stresowych (Kim i in., 2021) wykazała statystyczną wielkość efektu równą -0,72 co oznacza poziom między średnim a wysokim.

Lawenda w zaburzeniach lękowych

Uehleke i in. (2012) badali skuteczność silexanu u 47 osób z neurastenią, PTSD (zespół stresu pourazowego) lub zaburzeniem somatyzacyjnym. Pacjenci przyjmowali 80 mg Silexanu dziennie przez 6 tygodni, co zaowocowało poprawą u trochę ponad połowy uczestników badania. Zmniejszył się ich niepokój, depresyjny nastrój, problemy ze snem i lęk.

Uczestnikami badania Kaspera i in. (2010) było 221 osób ze zdiagnozowanym zaburzeniem lękowym nieokreślonym. Przyjmowali przez 10 tygodni 80 mg silexanu dziennie albo placebo. Poprawa wystąpiła u 49% pacjentów przyjmujących placebo i u 77% przyjmujących wyciąg z lawendy. Kapsułki z lawendą obniżyły lęk o 59% i poprawiły sen o 45%, natomiast placebo zmniejszyło lęk o 35% i poprawiło sen o 31%.

Silexan był też badany w leczeniu zespołu lęku uogólnionego. W badaniu Woelk i Schläfke (2010) 77 pacjentów przez 6 tygodni przyjmowało 80 mg dziennie silexanu lub 500 mg dziennie lorazepamu (lek z grupy benzodiazepin) i okazało się, że oba leki w takim samym stopniu zmniejszyły poziom lęku.

W innym badaniu Kaspera i jego współpracowników (2010) uczestniczyło 539 osób z zespołem lęku uogólnionego. Badanie trwało 10 tygodni a uczestnicy zostali podzieleni na 4 grupy: silexan 80 mg, silexan 160 mg, paroksetyna (lek z grupy SSRI – selektywny inhibior wychwytu zwrotnego serotoniny) 20 mg oraz placebo. Po 4 tygodniach można było zauważyć większą skuteczność silexanu w dawce 160 mg od placebo, a po 6 tygodniach również niższa dawka wykazała pozytywne skutki. Lek oparty na lawendzie obniżył też współwystępujące objawy depresji i poprawił ogólne zdrowie psychiczne. Paroksetyna, będąca lekiem często przepisywanym na zespół lęku uogólnionego również była trochę lepsza niż placebo, jednak była to różnica nieistotna statystycznie.

Lawenda na bezsenność

Są pewne dane wskazujące na skuteczność lawendy w leczeniu bezsenności, jednak badań jest mało i w niektórych nie było grupy kontrolnej albo była bardzo mała liczba uczestników.

W jednym z lepszych jakościowo badaniu (Chien i in., 2012) wzięło udział 67 kobiet cierpiących na bezsenność w wieku 45-55 lat. Jedna grupa uczestniczek była poddawana aromaterapii lawendą przez 20 minut 2 razy w tygodniu a grupa kontrolna otrzymała informacje na temat zasad higieny snu. Badanie trwało 3 miesiące i pokazało, że u osób poddawanych zapachowi lawendy poprawiła się jakość snu, natomiast nie było takiej zmiany w grupie kontrolnej.

Lawenda napewno może poprawiać jakość snu poprzez obniżenie stresu i lęku, ale więcej badań potrzeba, aby ocenić czy może być pomocna przy problemach ze snem niezależnych od lęku.

Działanie przeciwbólowe lawendy

Lawenda może też pomagać na niektóre rodzaje bólu, chociaż badań nie ma na razie dużo.

Sasannejad i in. (2012) badali wpływ zapachu lawendy na bóle migrenowe. Uczestnikami badania było 47 osób, które podczas napadu migreny przez 15 minut wdychały olejek lawendowy lub neutralny zapach (placebo). Lawenda zmniejszyła ból u większej liczby osób i w większym stopniu niż placebo.

Apay i in. (2012) wykazali natomiast, że 15 minutowy masaż z wykorzystaniem olejku lawendowego jest bardziej skuteczny w zmniejszaniu bólu miesiączkowego, niż masaż bez dodatku zapachu.

Lawenda na depresję

Depresja często współwystępuje z zaburzeniami lękowymi i kilka badań wykazało, że zmniejszając objawy lękowe, lawenda obniża też objawy depresyjne. Są również badania (Kasper i in. 2016) pokazujące, że silexan w dawce 80 mg jest bardziej skuteczny niż placebo w leczeniu objawów zaburzenia lękowo-depresyjnego mieszanego. Jest to zaburzenie, w którym objawy depresyjne i lękowe są mniej więcej tak samo nasilone.

Nie ma jednak na razie danych potwierdzających, że lawenda może obniżać objawy depresyjne, jeśli nie towarzyszą im objawy lękowe.