Wikipedyści – co ich motywuje?

Opublikowany: 25-09-2014

Ostatnio aktualizowany: 30-04-2020

Wikipedia to wolna encyklopedia, którą każdy może tworzyć. Co motywuje jej użytkowników do edytowania treści skoro nie dostają za to pieniędzy? Kilka lat temu sama byłam bardzo aktywną Wikipedystką, mogłabym więc powiedzieć od siebie co mnie motywowało do jej edycji, skupię się jednak bardziej na wynikach badań naukowych :)

Kilka słów o Wikipedii

Wikipedia powstała na początku 2001 r, jako projekt uzupełniający do Nupedii, która w założeniu miała być encyklopedią tworzoną przez zweryfikowanych ekspertów. Wikipedię od początku mógł edytować każdy, jednak artykuły z Wikipedii miały trafiać do ekspertów z Nupedii i po ich akceptacji pojawiać się na jej stronie. Szybko okazało się jednak, że Nupedia nie cieszy się dużym zainteresowaniem, w przeciwieństwie do Wikipedii. W 2003 r. Nupedia przestała istnieć, Wikipedia natomiast wciąż się rozwija.

Polska wesja Wikipedii powstała już we wrześniu 2001 r. i obecnie pod względem liczby artykułów znajduje się na 12-tym miejscu spośród wszystkich 287 wersji językowych.

Wikipedię może edytować każdy, chociaż jej użytkownicy dzielą się na kilka grup różniących się uprawnieniami:

• użytkownik niezarejestrowany – można dokonać zmian na Wikipedii nie mając nawet konta, jednak zmiany takie zostają zapisane jako wersja „oczekująca na przejrzenie” i stają się widoczne na głównej stronie artykułu dopiero kiedy użytkownik z odpowiednimi uprawnieniami oznaczy ją jako „przejrzaną”, czyli pozbawioną tzw. wandalizmów lub poważnych błędów technicznych. Ograniczenie to zostało wprowadzone w 2008 r. ze względu na częste wandalizmy popełniane przez niezarejestrowanych użytkowników, czyli usuwanie treści artykułu albo pisanie zupełnie bezsensownej.
• Użytkownik – po zarejestrowaniu konta w serwisie, wprowadzane zmiany również początkowo muszą czekać na przejrzenie, jednak od razu uzyskuje się pewne uprawnienia. Użytkownicy są podpisani w historii edycji artykułu swoim nickiem, a nie numerem IP, jak niezarejestrowani. Mają też m.in. możliwość stworzenia swojej strony użytkownika i napisania na niej paru słów o sobie oraz mogą kontaktować się z innymi użytkownikami poprzez stronę Dyskusji.
• Redaktor – Redaktorzy posiadają uprawnienia do oznaczania stron jako przejrzane, a ich własne edycje są tak oznaczane automatycznie. Należy spełnić kilka warunków, aby uzyskać uprawnienia Redaktora, m.in. co najmniej 200 edycji oznaczonych jako przejrzane.
• Administrator – Ta grupa użytkowników może m.in. blokować lub odblokowywać innych użytkowników, usuwać lub przywracać strony, edytować strony zabezpieczone (np. strona główna Wikipedii). Administratorzy, oprócz typowej, merytorycznej edycji treści, tj. dodawaniem nowych informacji, często zajmują się na Wikipediii sprawami porządkowymi, np. patrolowaniem ostatnich zmian w celu szybkiego wykrycia wandalizmów, kategoryzacją artykułów oraz stronami w tzw. Poczekalni, czyli artykułami co do których istnieją wątpliwości czy spełniają zasady encyklopedyczności i inne wymagania Wikipedii.

Istnieją jeszcze inne grupy użytkowników, np. Zweryfikowani użytkownicy, Stewardzi, Rewizorzy, ale nie chcę się w ten temat za bardzo zagłębiać.

Co motywuje użytkowników Wikipedii?

Jedno z badań na temat motywacji Wikipedystów przeprowadził Oded Nov z Nowego Jorku (2007). Na podstawie badań innych autorów na temat motywacji wolontariuszy oraz badań nad programistami tworzącymi oprogramowanie na zasadach open source wyodrębnił 8 kategorii motywacji i przeprowadził ankietę wśród 151 użytkowników Wikipedii, aby sprawdzić, które z tych kategorii częściej, a które rzadziej występują wśród edytorów Wikipedii.

Podzielił motywację na następujące kategorie:

1. Wartości – przekonanie, że warto jest pomagać innym i dzielić się z nimi wiedzą;
2. Społeczność – chęć do przebywania wśród znajomych i angażowania się w aktywności, które popierają;
3. Zrozumienie – zdobywanie nowej wiedzy i umiejętności;
4. Kariera – zdobywanie umiejętności oraz kontaktów, które mogą pomóc w rozwoju kariery;
5. Ochrona – ochrona ego przed negatywnymi emocjami, czyli np. edytowanie aby czuć się mniej samotnym, chęć zmniejszenia poczucia winy z powodu posiadania więcej szczęścia w życiu niż inni;
6. Wzmocnienie – kategoria podobna do Ochrony, jednak nie polega na chęci redukcji negatywnych emocji, ale wzbudzenia pozytywnych, np. poczucia bycia potrzebnym;
7. Zabawa – czerpanie przyjemności z edytowania;
8. Ideologia – przekonanie, że wiedza powinna być wolna.

Badanie wykazało, że najczęstszą motywacją do edytowania Wikipedii jest Zabawa oraz Ideologia. Na kolejnych miejscach znalazła się motywacja Wartości oraz Zrozumienie. Najmniej użytkowników edytowało Wikipedię ze względu na chęć rozwoju kariery oraz z przyczyn społecznych. Wyniki badania pokazały również, że niektóre kategorie motywacji korelują ze stopniem zaangażowania w Wikipedię. Największa korelacja wystąpiła w przypadku motywacji Zabawy, Zrozumienia, Wzmocnienia i Ochrony. Im większa była aktywność użytkownika na Wikipedii, tym większa motywacja w tych kategoriach. W mniejszym stopniu, ale również pozytywnie, korelowały z aktywnością na Wikipedii, motywacja Kariery oraz Wartości. Nie wykazano natomiast żadnej korelacji między aktywnością a Ideologią. Oznacza to, że pomimo iż wielu użytkowników Wikipedii ma ideologiczne przekonania na jej temat, stopień nasilenia tych przekonań nie wpływa na dłuższy czas spędzony przy jej edytowaniu.

W 2010 r, duże badania na temat motywacji Wikipedystów przeprowadziła sama Wikipedia. Ankietę wypełnili użytkownicy 22 wersji językowych, z których największą grupę stanowili użytkownicy wersji rosyjskiej, angielskiej, niemieckiej i hiszpańskiej. Najwięcej użytkowników zgodziło się ze stwierdzeniem „Podoba mi się idea dzielenia się wiedzy i chcę w tym uczestniczyć” oraz „Zobaczyłem błąd i chciałem go poprawić”. Kolejne dwa miejsca pod względem odsetka użytkowników, którzy przyznali, że jest to prawdą w ich przypadku zajęły stwierdzenia: „Ponieważ uważam, że informacja powinna być bezpłatnie dostępna dla każdego” oraz „Ponieważ lubię filozofię otwartości i współpracy, jaką prezentuje Wikipedia”. Wszystkie z tych czterech najczęstszych stwierdzień można przypisać do motywacji Ideologii. Dość spora grupa osób przyznała również, że edytuje Wikipedię, aby zdobyć nową wiedzę lub umiejętności (motywacja Zrozumienia). Najmniej natomiast osób przyznało, że edytuje Wikipedię, aby zarobić pieniądze lub zwiększyć możliwości kariery, co jest zgodne z wynikami badania Nov. Niestety, w ankiecie Wikipedii nie znalazły się stwierdzenia, które można by przypisać do motywacji Społeczność ani do Zabawy, nie wiemy więc dla jakiego odsetka uczestników badania ważne są tego typu motywacje.

Administratorzy Wikipedii

Baytiyeh i Pfaffman (2010) przeprowadzili badanie na 115 użytkownikach Wikipedii, z których wszyscy pełnili funkcję Administratora. Oparli swoje badanie na 5 kategoriach (czynnikach) motywacji:

1. Czynnik nauki – to, co w badaniu Nov zostało nazwane Zrozumieniem – chęć do zdobywania nowych umiejętności technicznych oraz nowej wiedzy z różnych dziedzin.
2. Czynnik flow – tzw. stan uskrzydlenia, jakiego można doznać kiedy wykonuje się zadanie, które bardzo nas zainteresuje i zaangażuje. Kategoria trochę podobna do motywacji Zabawy, chociaż stan flow to coś więcej niż zwykła przyjemność. Pisałam kiedyś na ten temat w tym artykule.
3. Czynnik tworzenia – poczucie tworzenia czegoś nowego, tzn. przyjemność odczuwana np. z tworzenia nowych artykułów czy dodawania nowych informacji.
4. Czynnik społeczny – poczucie przynależności do grupy, zwiększenie reputacji w grupie, potrzeba kontaktu z innymi. Czynnik podobny do kategorii Społeczność z badania Nov.
5. Czynniki zewnętrzne – chęć do zwiększenia statusu w społeczności, bycia lepszym od innych, poczucie dominacji.

Badanie wykazało, że to, co najbardziej motywuje Administratorów to przyjemność czerpana z nauki i zdobywania wiedzy. Na kolejnych miejscach znalazł się czynnik tworzenia i flow, ale okazało się, że w dość dużym stopniu motywuje uczestników badania również czynnik społeczny, który w badaniu Nov znalazł się na ostatnim miejscu. Czynniki zewnętrzne w zdecydowanie najmniejszym stopniu motywowały Administratorów do zaangażowania w Wikipedię.

Polscy użytkownicy Wikipedii

Badanie użytkowników polskiej edycji Wikipedii przeprowadził Michał Danielewicz, w 2008 r. w ramach pracy magisterskiej z socjologii. Badanie było jakościowe, tzn. skupione na niewielkiej liczbie uczestników badania, ale z każdym z nich przeprowadzony został indywidualny wywiad pogłębiony. W badaniu wzięło udział 10 aktywnych użytkowników (miałam przyjemność być jednym z nich). 5 z nich pełniło funkcję Administratora.

Danielewicz skorzystał w swojej pracy z typologii motywacji zaangażowania społecznego Galii Chimiak. Obejmuje ona 10 rodzajów motywacji:

1. Motywacja wewnętrzna – zadowolenie z osiągnięć, poczucie własnej wartości;
2. Motywacja aksjologiczna – poczucie misji i służba na rzecz społeczności;
3. Motywacja altruistyczna – współczucie i bezinteresowna pomoc bliźniemu;
4. Motywacja zewnętrzna – zaangażowanie ze względu na aspekt towarzyski i przyjaźnie;
5. Motywacja racjonalna – zdobycie umiejętności i wiedzy;
6. Motywacja zorientowana na zmianę – dążenie do zmiany;
7. Motywacja realizacji wizji – posiadanie idei lub pomysłu i chęć jego wdrożenia;
8. Motywacja wolnego czasu – chęć spożytkowania wolnego czasu;
9. Motywacja wynikająca z frustracji – rozwiązywanie osobistych problemów, odczuwanie winy, ochrona siebie przed samym sobą;
10. Motywacja związana ze sprawowaniem władzy – status społeczny, kariera, prestiż, reputacja.

Z ostatniego rodzaju motywacji autor pracy wyodrębnił reputację, jako oddzielną, 11-tą, motywację reputacji.

Jakie wyniki?

Najczęstsza okazała się motywacja racjonalna, która była widoczna u wszystkich uczestników badania. Najczęściej było to dążenie i przyjemność ze zdobywania nowej wiedzy, ale pojawiły się również wypowiedzi o rozwijaniu umiejętności współpracy i umiejętności organizacyjnych oraz o rozwijaniu umiejętności pisania.

Prawie wszyscy wykazywali także motywację wewnętrzną – mówili o satysfakcji, jaką daje im wprowadzanie wartościowych treści i wykonanie porządnej pracy. Motywacja wewnętrzna była obecna zarówno u Administratorów jak i „normalnych” użytkowników, chociaż Michał Danielewicz zauważył, że u „normalnych” użytkowników była zwykle silniejsza niż u Administratorów. Wynika to z tego, że Administratorzy często zajmują się pracami porządkowymi, które nie wywołują poczucia „tworzenia”, tak jak merytoryczna edycja artykułów.

Częsta wśród uczestników badania była również motywacja aksjologiczna. Rozmówcy zwykle nie używali co prawda takich pojęć jak „misja”, ale mówili o satysfakcji jaką daje im dzielenie się wiedzą i wiara, że wprowadzone przez nich treści mogą być dla kogoś przydatne.

Połowa uczestników badania mówiła również o motywacji zewnętrznej, która w innych badaniach nazywana była Społecznością albo Czynnikiem społecznym. Warte jest jednak zauważenia, że 4 z tych osób było Administratorami i tylko jedna osoba nie pełniła tej funkcji. Grupa Administratorów jest dosyć małą grupą użytkowników Wikipedii, a jednocześnie bardzo aktywną, więc zapewne z tego względu czują się częścią pewnej społeczności, czego często nie odczuwają „zwykli”, mniej zaangażowani użytkownicy. Administratorzy przyznawali, że ważne jest dla nich poczucie uczestnictwa we wspólnym przedsięwzięciu, możliwość dzielenia z innymi zainteresowań oraz aspekty towarzyskie.

Wywiady z Wikipedystami skłoniły autora pracy do wyodrębnienia jeszcze jednej kategorii, której występowania nie przewidział przed rozpoczęciem rozmów. Nazwał ją Motywacją relaksu, a była ona obecna u 5 rozmówców. Mówili oni o odprężeniu jakie daje im edycja Wikipedii i o możliwości odreagowania od pracy i innych obowiązków.

Podsumowanie

Każde z powyższych badań miało inną podstawę teoretyczną (inny podział motywacji) i co za tym idzie inną metodologię, więc ich porównywanie jest utrudnione, można jednak zauważyć wiele podobieństw.

Jednym z głównych czynników, jaki motywuje Wikipedystów do pracy nad serwisem jest filozofia Wikipedii. Jej użytkownicy są zgodni co do tego, że wiedza powinna być dostępna dla każdego, dlatego chcą uczestniczyć w takim przedsięwzięciu. Silną motywacją jest również dla nich wiedza i umiejętności – cieszy ich nowa wiedza, jaką zdobywają podczas rozwijania artykułów oraz poszerzanie umiejętności technicznych (np. programistycznych). Wielu użytkowników odczuwa też satysfakcję z tworzenia nowych, wartościowych treści i wykonania porządnej pracy. Edycja Wikipedii sprawia im też po prostu przyjemność, samą w sobie. U Administratorów duże znaczenie pełni również motywacja społeczna – chęć kontaktu z innymi użytkownikami i poczucie bycia częścią społeczności. U „zwykłych” Wikipedystów czynnik ten nie gra jednak dużej roli.

Bibliografia

1. Nov, O. (2007). What motivates Wikipedians? Communications of the ACM, 50(11), 60-64. (pdf na faculty.poly.edu)
2. Glott, R., Schmidt, P, Ghosh, R. (2010). Wikipedia Survey ? Overview of Results. (pdf na ris.org)
3. Baytiyeh, H., Pfaffman, J. (2010). Volunteers in Wikipedia: Why the Community Matters. Educational Technology & Society, 13(2), 128?140. (pdf na ifets.info
4. Danielewicz, M. (2008). Nowe modele zaangażowania społecznego na przykładzie społeczności wikipedystów. Praca magisterska na kierunku socjologia wykonana pod kierunkiem prof. dr. hab. Anny Gizy-Poleszczuk Instytut Socjologii Uniwersytetu Warszawskiego (pdf na wikimedia.org)
5. Wikipedia – Polskojęzyczna Wikipedia
6. Wikipedia – List of Wikipedias
7. Wikipedia – Uprawnienia grup użytkowników

Autor: Maja Kochanowska